İsveç - Vol2

İsveç'e devam...

Coğrafi yapısı:

Ülkenin 96000 gölü var! En büyük gölü 5545 m'2 ile Vanern Gölü. İskandinav Alplerinin bir kısmı, bu ülkenin kuzey sınırları içinde. Ülkenin %55'i orman!

Hemen dibinde Baltık denizi var.

Danimarka, Almanya, Polonya, Rusya, Litvanya, Letonya, ve Estonya ile deniz sınırı var.

Ülke 3 ana bölümden oluşuyor: kuzeydeki Norrland, ortadaki Svealand ve güneydeki Götaland. bu alanlar halkın kültürü gözönüne alınarak yapılan bir ayrım, bizde de olduğu gibi. Ayrıca daha ayrıntılı bir bölgelendirmeleri var, o şekilde de 25 bölgeye ayrılıyor. Hmm: bizdeki doğu, batı, orta anadolu ayrımının yanısıra karadeniz, akdeniz vs bölgeleri gibi...

Ülkenin kuzeyi ve güneyi arasında sıcaklıklar oldukça değişken: kışın kuzeyde -50 C dereceye indiği görülmüş, güneyde kışın ortalama sıcaklık + 7 C. Güneyde en yüksek sıcaklık 25 C. Sibirya ile aynı enlemde olmasına karşın daha ılıman bir iklimi var, bunun sebebi "Gulf Stream Okyanus Akıntısı". Bu akıntı Meksika körfezinden başlayarak İngiltereye kadar uzanan bir sıcak su akıntısı. Gulf Stream'in, kuzey avrupa ülkelerini yaşanabilir kıldığını söylüyorlar.

Ülkenin kuzeyinde, kuzey kutbu sınırlarına dahil olan yerde var ya, kışın hiç güneş açmıyor, yazın da hiç güneş batmıyormuş. Gördüğün gibi rengarenk bir ülke bu canımıniçi.

Ayrıntılar:

Ülkenin yönetsel yapısına geçmeden önce bir kaç ayrıntıdan bahsedeceğim.

• http://www.isvec.org/index.php adresinde Gökçe adlı bir kızın İsveç maceralarına ulaşabiliiz. 2002 yılından itibaren yazmaya başlamış, forum bölümünde de bu yılla ilgili konular açılmış aktif bir site.
• 4 şubat, meşhur "Anonymous" hacker grubu, İsveç hükümetinin resmi sitesini çökertmiş. Anonymous konusu sağlam bir araştırma konusu olabilir canım benim.
• İsveç'te bizim de başlattığımız girişimin ilk adımları geçtiğimiz yıllarda atılmış. İlkokul öğrencilerine ipad dağıtıyorlarmış. Biz de de bir Ali'dir tutturmuşlardı, Ali aşağı Ali yukarı!
• http://www.webcamzone.net/ulkecam.asp?uid=18 sitesindeki şehir isimlerinden herhangi birine tıkladığında, şehrin online kamera görüntüsüne ulaşıyorsun.
• Meşhur bir İsveç şurubu varmış, her derde deva olduğunu iddia ediyorlar ancak özellikle romatizmal ağrılara iyi geliyormuş. İçinde pek çok bitkinin özütü bulunuyor, bitkilerin listesi http://www.isvecsurubu.com/isvec-surubu-icindekiler.htm adresinde var. Buradan ürünle ilgili başka bilgilere de ulaşabilirsin.
• Meşhur bir İsveç diyeti var bir de: Avrupa'yı kasıp kavurduğu iddia edilen bu diyete http://www.diyet.in/isvec_diyeti.html adresinden ulaşabilirsin. Az yemeye dayalı bir mantığı var, şaşırdın mı? :)
• Geçen yılın buz hokeyi şampiyonu İsveç olmuş. Yarışmalar Kazakistan'da yapılmış.
• Bu yıl Şubat ayında, Stockholm'de türk filmleri günü düzenlenmiş. "11'e 10 Kala", "Bir Avuç Deniz" ve "Bir Zamanlar Anadolu'da" adlı 3 Türk filmi göstermişler. Fransa'nın Stochholm Büyükelçisi, Nuri Bilge Ceylan'ın filmlerini çok beğendiğini söylemiş.
• İsveç'li bir bilim adamı, bir araştırması sırasında ülkesinin Akdeniz'de köle ticareti yaptığını öğrenmiş. Düşünce özgürlüğü böyle bir şey canımın içi, adamın sözleri Türkiye'de bile haber olmuş "Belgelerin ne anlama geldiğini gördüğümde şok oldum. İsveç'in Afrika ile Amerika arasındaki köle ticaretinde rol oynadığını biliyorduk ama Akdeniz'de yaptıkları hiç bilinmiyordu" demiş . İddiasına gerekçe olarak Östlund, "Avrupa ülkeleri ile Osmanlılar arasındaki savaşta İsveç tarafsız bir tutum takındı. Tunus, Cezayir ve İsveç gemilerine dokunulmaması için anlaşmalar yapıldı. Bu durum İsveç gemilerine bir nevi dokunulmazlık kazandırdı" ifadelerini kullandı. Östlund, İsveç gemilerinin tarafsızlığı bir koz olarak kullanarak çatışma bölgelerinden rahatça geçebildiklerini, İsveç bayrağı taşıyan gemilerin batırılma ve yağmalanma riskinin daha az olduğunu söyledi.

Böyle bir açıklamanın ülkemnizde yapıldığını hayal edebilir misin? tutabilir misin özgürlüğü ellerinle?!

• Norveç, İsveç ve Danimarka'da eğitim ücretsiz canımın içi. Ancak Danimarka ve İsveç'de, talep çok olunca, Avrupa birliği dışındaki başvuruları paralı almaya başlamışlar. Norveç'de şimdi aynı uygulamaya geçmeyi düşünüyormuş.

Ülke Yönetimi:

Ülkenin yönetim sistemi: Parlementer Monarşi, başka bir adla Meşrutiyet'tir. İngilizce'de Sınırlı monarşi (Limited Monarchy), anayasal monarşi (Constitutional monarchy) gibi terimler de kullanmışlar.

Monarşi: ülkede Kral, prens, şah, padişah vs nin varlığını gösteriyor. Saltanat da diyebiliriz. Bu hükümdarlar bütün ülkeyi yönetecek kararlar alabiliyorlar.

Parlamenter monarşi (Meşrutiyet) ise, hem bir parlamentonun bulunduğu hem de monarşi'nin kralı, prensi'nin bulunduğu bir sistem. Hollanda, Danimarka, İngiltere, İsveç, Belçika (Belgium), İsviçre, Japonya, Butan (Bhutan, bir himalaya ülkesi), Arabistan (Bahrain), Kamboçya (Cambodia), Ürdün (Jordan), Kuveyt (Kuwait), Lihtenştayn (Liechtenstein: Avrupa alplerinde bir ülke), Lesoto (Lesotho: Afrika'da bir ülke), Lüksemburg (Luxembourg;: Belçikaya sınırı olan bir ülke), Malezya (Malaysia), Monako (Monaco), Fas (Morocco), the Hollanda (Netherlands ), Swazilan (Swaziland: Afrika'da bir ülke), Tayland (Thailand). Parlamenter Monarşi ile yönetiliyor. Monarşi'den parlamenter monarşi'ye geçişi ilk kez İngiltere yapmış. İngiliz soyluları, Kral Yurtsuz John'a 1215 yılında Magna Carta adlı fermanı kabul ettirerek, parlamento yönetimini kurmuşlar.

Magna Carta şartları:

1. Kral halkın onayını almadan vergi toplayamayacaktı.
2. Kanuni dayanağı olmadan kimse tutuklanamayacak, hapis ve sürgün edilemeyecekti.
3. Ülkeye giriş ve çıkış serbest olacak, tam ticaret serbestliği tanınacaktı.

Böylece bir adım atılmış ancak kralı yine de kontrol altına alamamışlar. Kral I.Charles, parlamentoya danılmadan İspanya ve Fransa'ya savaç açmış. Parlamento da 1628 yılında misilleme yaparak kralın yetkilerini tekrar kısıtlamak adına Haklar Bildirisi (Petition of Rights) diye bir belge yayınladı. Kral bu belgeye kızıp parlamentoyu dağıtıvermiş tabi :)

Haklar Bildirisi şartları:

1. Parlamento seçimleri serbestçe yapılabilecektir.

2.Parlamento üyeleri tam bir ifade özgürlüğüne sahip olacaktır.

3.Parlamentonun kabul ettiği kanunlar kral dahil herkesi bağlayacaktır.

4. Parlamentonun izni alınmadan asker ve vergi toplanamayacaktır.

Kral, sonra 1640 yılında vergi konusu yüzünden tekrar parlamentoyu toplamak zorunda kalmış, ve İngiltere'de 1689'da resmen parlamenter monarşi'ye geçilmiş.
Bu arada değinmeden geçemeyeceğim, Osmanlı'da da 23 Aralık 1876'da Monarşi (Saltanat) 'den Parlamenter Monarşi (Meşrutiyet) 'ye geçilmişti. İngiltere'den tam 187 yıl sonra! Ancak bizde de padişah ağırlığını koymuş, 1878'de, II. Abdülhamit Meclisi kapatıvermiş. Sonra 1908 döneminde ikinci meşrutiyet dönemi dediğimiz dönem başlamış, o meşrutiyet de Atatürk'ün Osmanlı Devleti'ni silmesine kadar sürmüş. (Burada yönetim sistemlerini eleştirmiyorum, haddime değil. Sadece meşrutiyet denildiğinde kafamda canlanan gerici düşüncelerle, parlamenter monarşi deyiminin yarattığı ulaşılmaz demokrasi izlenimleri arasında çelişiyorum, hepsi bu.)
Gelelim İsveç'e;

1527 yılında hükümdar olan meşhur Gustav Vasa döneminde ilk kez halk sınıfları (ruhban sınıfı, soylular sınıfı, şehirliler ve köylüler) arasındaki temsilciler, kraliyet ailesinin yanına kabul edilmiş.

1680 yılında krala danışmanlık yapan ancak yetkisi olmayan bir "danışma meclisi" varmış.

1719 yılında, büyük kuzey savaşları sonrası ülkede parlamenter monarşiye geçilmiş.

1809 yılında da ilk kez İsveç Anayasası oluşturulmuş. Anayasal parlamentoya geçilmiş yani. Anayasal parlamento için ayrıca bir tanım yapılmamış, kanımca artık anayasası olmayan devlet kalmadığı için bu terimi değil de parlamenter monarşi'yi kullanıyorlar.

İlk kez 1506 da kullanılan bir terim var: Riksdag. kelime analmını bilmiiyorum ama meclislerine Riksdag Meclisi diyorlar. 1866 yılında bu meclis iki bölüme ayrılmış, buna iki meclisli (bikameral) parlemanto diyorlar. Meclislerden biri yerel hükümetler tarafından, diğeri de halk tarafından seçiliyor. Ne olmuşsa 1971 de tekrar tek meslisli sistemem dönmüşler.

Günümüzde İsveç Meclisi (Riksdag), 349 üyeden oluşuyor. Bizde ise 1995'ten beri 550 üye bulunyor. (Bu kadar var mıydı yav?)

Meclis başkanı seçimi ve bakan atamaları İsveç Meclisi tarafından yapılıyor. Meclisin işleyişi ve kralın yetkileriyle ilgil pek bir kaynak bulamadım.

Bugün de bu kadar, kalanı vol 3'te...

Evla